Over het Lutherse
Binnen het christelijk geloof bestaan allerlei richtingen. De verschillen tussen die richtingen zijn soms groot, soms klein, soms scherp en soms heel onduidelijk. Nieuwe richtingen ontstonden lang niet altijd omdat mensen graag een nieuwe stroming wilden starten, maar omdat er eigenlijk geen andere koers mogelijk was. Dat gold ook voor de Duitse kerkhervormer Maarten Luther.
Maarten Luther
Maarten Luther werd op 10 november 1483 geboren in de Duitse stad Eisleben. Tegen de wil van zijn vader, die graag had gezien dat hij jurist was geworden, deed hij in 1506 zijn intrede in een Augustijner klooster. De Augustijnen baseerden hun leven en denken in hoge mate op het werk van Augustinus, een van de meest productieve schrijvers uit de vroege christenheid (354-430 n.Chr.). Luther maakte snel ‘carrière’ en werd in 1508 tot professor benoemd aan de Universiteit in Wittenberg.
In die functie spijkerde hij volgens de overlevering op 31 oktober 1517 een lijst met 95 stellingen op de deur van de slotkerk van Wittenberg. Met die stellingen kaartte hij een groot aantal zaken aan die in de kerk van toen min of meer gemeengoed waren. Belangrijkste was de ‘aflaathandel’ waarbij mensen (vaak tegen betaling van een geldbedrag) feitelijk een ‘entreebewijs’ voor de hemel konden verkrijgen. Of beter gezegd: een kaartje om uit de hel of het vagevuur weg te kunnen blijven.
Luthers belangrijkste punt
Het belangrijkste punt dat Luther keer op keer bleef herhalen is dat de bijbelse boodschap is dat Jezus voor onze zonden is gestorven, dat hij zich voor ons heeft gegeven, en dat we dat als genadevol cadeau van God mogen aannemen. We hoeven ons niet uit te sloven om een wit voetje te halen bij God. We hoeven niet in ons eentje naar verlossing toe te werken. Er is niets dat we kunnen doen om zelf tot God op te klimmen. In de praktijk van alledag ging het er, getuige de aflaathandel, in Luthers tijd zo aan toe dat mensen het idee kregen dat ze hun eigen heil of verlossing in handen hadden. Nee, zei Luther, de Bijbel zegt juist dat een handreiking van God nodig is. In je eentje kom je nergens. Maar accepteer nou dat God in Jezus zijn genade en liefde heeft geschonken. Geloof in Jezus alleen is genoeg. Luther noemde dat de ‘rechtvaardiging door geloof’. Het geloof verenigt mensen met Jezus Christus, en brengt hen weer in de goede verhouding met God.
De reformatie
Het was het begin van een grote hervorming of reformatie van de kerk in West-Europa. Het conflict tussen hervormers en de gevestigde kerkleiding werd uiteindelijk zo groot dat nieuwe ‘protestantse’ kerken ontstonden die los stonden van het pauselijk gezag in Rome. Er kwamen andere hervormers zoals Calvijn en Zwingli, die voortbouwden op het werk van Luther of de accenten net anders legden, en in de loop der tijd ontstond een lappendeken aan protestantse kerkgenootschappen.
Lutheranisme in Nederland
De Evangelisch-Lutherse gemeenten in Nederland hebben in totaal ongeveer 12.000 leden. Daarmee vormen de lutheranen een kleine groep onder de Nederlandse christenen. In het buitenland vormen de Lutherse kerken echter een van de grootste protestantse kerken. Wereldwijd zijn bijna 80 miljoen mensen lid van een Lutherse kerk.
In Nederland is de Lutherse gemeenschap altijd een minderheidsgroep geweest. Het denken van Johannes Calvijn heeft in Nederland altijd een zeer duidelijke stempel gedrukt op de protestantse kerken. Veel Nederlandse lutheranen hebben dan ook hun ‘roots’ in het buitenland (Duitsland, Scandinavië, Oost-Europa) of hebben voorouders die als migranten naar Nederland kwamen.